از دستگاه شنود در اتاق خواب تا توهین‌، کتک و نوازش‌های هدف‌دارِ بازجو

امشب جای همه دوستان خالی، رفتیم دیدن «اعترافات اجباری». فیلم مستند تازه از مازیار بهاری که فکر می‌کنم نخستین نمایش جهانی‌اش در همین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های مستند آمستردام (ایدفا) بود.

از آنجا که مازیار، خود، از قربانیان اعتراف‌گیری اجباری در سیستم جمهوری اسلامی است برداشت من این بود که آنچه بر خودش گذشته را دستمایه فیلم تازه قرار داده اما در پایان دیدم که او فروتنانه تنها چند دقیقه‌ای را به آنچه خود از سر گذرانده اختصاص داده و بخش اصلی فیلم، سرگذشت قربانیان «اعترافات اجباری» در سالهای گذشته است؛ قربانیانی که شاید این روزها کمتر، نامشان به میان می‌آید: سیامک پورزند، فرج سرکوهی، ... و از جوان‌ترها: امید معماریان، علی افشاری. همه با صراحتی تحسین برانگیز از آنچه بر سرشان آمده می‌گویند. از دستگاه شنود در اتاق خواب و استفاده از آن در جریان بازجویی گرفته تا توهین‌، کتک و نوازش‌های هدف‌دارِ بازجو.

امید معماریان که خود در هنگام روایت ماجرا بسیار دگرگون شده از لحظاتی می‌گوید که بازجو سر او را به دفعات به دیوار می‌کوبیده: «تنها می‌خواستم هرطور شده از آن اتاق فرار کنم چون فکر کردم که بازجویم دچار جنون آنی شده...»

لیلی، دختر سیامک پورزند از روزهای دشوار تحصیل در مدارس ایران به دلیل داشتن پدر زندانی می‌گوید و صدای ضبط شده پدرش از گفتگویی تلفنی در سال 2006. مهرانگیز کار از مامورانی می‌گوید که «سینِ کلوب /ciné-clubs» (به معنای انجمن فیلم) را به محلی برای نمایش سینه زنان برای عوامل دربار تعبیر کرده‌اند. و در میان همه این صحبت‌ها شاید آسِ گفتگوهای فیلم را از زبان رامین جهانبگلو، دیگر قربانی نامدارِ «اعترافات اجباری» می‌شنویم که این از ویژگی‌های جامعه ایران است که چنین افرادی را در خود پرورش می‌دهد. بیاییم از خود بپرسیم:
فرهنگ ما چگونه فرهنگی است که چنین هیولاهایی نیز در آن پدید می‌آیند...

مستند تازهء مازیار بهاری، به گفته خودش در شب نمایش، مستندی غم انگیز نیست بلکه «مستندی سنگین» است. مستندی که در تمام آن، بیننده لحظه به لحظه‌اش را با ولع می‌بلعد. شاید هم برای من اینگونه بوده؛ عمومیت دادن کار درستی نیست.

یک دوست هلندی چند سال پیش به من گفت: «خوب است که با این همه بدبختی، شما ایرانی‌ها آخر داستان، می‌خندید!» که راست می‌گوید و اگر این خندهء آخر نبود چه به سرمان می‌آمد. پس  من هم با تعریف این بخش از فیلم، یادداشتم را به پایان ببرم:

فرج سرکوهی، نویسنده مقیم آلمان از قراردادن دستگاه ضبط صدا در اتاق خواب او و همسرش می‌گوید تا عوامل وزارت اطلاعات - به تعبیر سرکوهی - «تا  فیهاخالدون» او را هم بدانند. می‌گوید برای آزارش صدای او در زمان رابطه جنسی و کلماتی که رد و بدل می‌شده را برایش در زمان بازجویی پخش می‌کرده‌اند. روی واژه‌هایی که در زمان اورگاسم به زبان آورده می‌شود تکیه می‌کند و یکباره به مازیار بهاری می‌گوید: «شما زمان اورگاسم چه می‌گویید؟!»

پرسش سرکوهی، تماشاچیان را از خنده روده بُر کرد!...

مازیار بهاری در جلسه پرسش و پاسخ پس از فیلم گفت که بی.بی.سی پارسی، مستند را پخش کرده است. امید که بسیاری در ایران توانسته باشند آنرا بدون پارازیت ببینند.